مطالعهای جدید نشان میدهد که مادهٔ مغذی روی (زینک) ممکن است برای سنگ کلیه هم مفید باشد و هم مضر.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه جسمی سخت است که از مواد شیمیایی موجود در ادرار ساخته شدهاست. چهار نوع سنگ کلیه وجود دارد: کلسیم اگزالات، اسید اوریک، استروویت و سیستین. علائم شایع عبارتاند از:
- درد شدید در کمر
- خون در ادرار
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب و لرز
- ادرار بدبو یا تیره
ادرار مواد زائد مختلفی را در خود حل میکند. هنگامیکه مقدار زیادی مواد زائد در میزان کمی مایع وجود داشته باشد، کریستالها شروع به تشکیل میکنند. کریستالها عناصر دیگر را جذب میکنند و به هم میپیوندند تا جسمی جامد تشکیل دهند که بزرگتر میشود، مگر اینکه با ادرار از بدن خارج شود. معمولاً این مواد شیمیایی توسط کلیه در ادرار از بین میروند. در بیشتر افراد، مصرف مایعات کافی آنها را از بین میبرد یا سایر مواد شیمیایی موجود در ادرار مانع از تشکیل سنگ میشوند. مواد شیمیایی تشکیلدهندهٔ سنگ عبارتاند از کلسیم، اگزالات، اورات، سیستین، گزانتین و فسفات.
بعد از شکلگیری، سنگ ممکن است در کلیه بماند یا از مجاری ادراری به داخل میزنای حرکت کند. گاهی اوقات، سنگهای کوچک بدون ایجاد درد زیاد توسط ادرار از بدن خارج میشوند. اما سنگهایی که حرکت نمیکنند ممکن است باعث بازگشت ادرار و تجمع آن در کلیه، میزنای، مثانه یا مجرای ادرار شوند. این همان چیزی است که باعث درد میشود.
دو نظریهٔ متناقض دربارهٔ ارتباط زینک و سنگ کلیه
در مورد ارتباط بین زینک و سنگ کلیه دو نظریهٔ متناقض وجود دارد. یکی نشان میدهد زینک رشد کریستالهای کلسیم اگزالات را که باعث تشکیل سنگ میشوند، متوقف میکند. دیگری بیان میکند زینک سطوح بلورها را تغییر میدهد که باعث رشد بیشتر میشود.
بر اساس یافتههایی که بهتازگی در مجلهٔ Crystal Growth & Design منتشر شدهاست، به نظر میرسد هردو درست است.
جفری ریمر، نویسندهٔ این تحقیق، استاد مهندسی شیمی و زیستمولکولی در دانشگاه هوستون، میگوید: «آنچه ما دربارهٔ زینک مشاهده کردیم چیزی است که پیشتر ندیده بودیم.»
وی در بیانیهٔ خبری دانشگاه توضیح داد: «زینک باعث کاهش سرعت رشد بلورهای کلسیم اگزالات میشود و درعینحال سطح بلورها را نیز تغییر میدهد و باعث ایجاد نقصهایی به شکل رشدهای بینابینی میشود. این ناهنجاریها مراکزی را برای کریستالهای جدید ایجاد میکنند که در آن تشکیل میشوند و رشد میکنند.»
ریمر از این وضعیت بهعنوان شمشیری دولبه یاد کرد.
گروه ریمر برای آگاهی از چگونگی تأثیر زینک بر رشد سنگ کلیه، از آزمایشها و مدلسازی آزمایشگاهی استفاده کرد. او گفت که این روشها ممکن است به راههای جدیدی برای جلوگیری از سنگ کلیه منجر شوند.
ریمر گفت: «اینها ابزارهای توانمندیاند که به ما امکان میدهند در سطح تقریباً مولکولی بفهمیم که چگونه گونههای مختلف در ادرار رشد بلورها را تنظیم میکنند.»
محققان همچنین بررسی کردند که چگونه یونهای مشابه مانند منیزیم بر تشکیل سنگ کلیه تأثیر میگذارند.
ریمر میگوید: «برای ما این پرسش پیش آمد که اگر از یونهای جایگزین که معمولاً در ادرار وجود دارند مانند منیزیم استفاده کنیم، چه اتفاقی میافتد و پاسخ هیچ بود. تأثیرشان صفر یا بسیار کم بود، درحالیکه زینک تأثیر عمدهای داشت. این توضیحی عالی برای نشان دادن این نکته است که چگونه تفاوتهای بسیار ناچیز در طبیعت گونههای مختلف بر تعامل آنها با سطوح کریستال تأثیر میگذارد.»
منبع: