درمان مداوم جایگزینی کلیه (CRRT) نوع خاصی از دیالیز است و برای بیماران با وضعیت ناپایدار در بخش مراقبت‌های ویژه که بدن آن‌ها نمی‌تواند دیالیز معمولی را تحمل کند، انجام می‌شود. این نوع دیالیز بسیار متفاوت با نوع معمولی دیالیز است که بیماران ممکن است با آن آشنا باشند و به مهارت و تخصص ویژه نیاز دارد.
همودیالیز معمولی بیشتر روشی سرپایی است. معمولاً سه بار در هفته و هر بار به مدت سه تا چهار ساعت انجام می‌شود. جریان مورداستفاده برای پاک‌سازی مواد زائد و حذف مایعات از بیمار بسیار سریع است و به طور بالقوه بر قلب و فشارخون بیمار فشار وارد می‌کند. اگر بیمار از قبل فشارخون پایین یا ناپایدار یا مشکلات قلبی داشته باشد، دیالیز معمولی را تحمل نخواهد کرد. سی‌آرآرتی (CRRT) نوع کندتری از دیالیز است که فشار کمتری بر قلب وارد می‌کند. CRRT به‌جای اینکه چهار ساعت طول بکشد، در مدت زمان 24 ساعت در روز انجام می‌شود تا به‌آرامی و مداوم مواد زائد و مایعات را از بدن بیمار پاک کند. برای جلوگیری از لخته شدن مدار دیالیز به ضدانعقاد خاصی نیاز است.
چه کسانی باید 24 ساعت در روز دیالیز شوند؟
امروزه با چندین روش پزشکی و داروهای گوناگون که متأسفانه ممکن است خطر آسیب حاد کلیه (AKI) را افزایش دهند، می‌توانیم بیماران را برای مدت طولانی‌تری زنده نگه داریم. یکی از این مثال‌ها روشی است که به ECMO (نوعی دستگاه بای‌پس قلب و ریه) معروف است.
حدود 20 درصد از بیماران بستری‌شده در بیمارستان مبتلا به آسیب حاد کلیه‌اند. این میزان در آی‌سی‌یو حدود 65 درصد است. هنگامی که بیماران از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌کنند یا به دلیل ابتلا به عفونت‌های شدید (سپسیس)، به آنتی‌بیوتیک نیاز دارند یا برای افزایش فشارخون باید داروهایی مصرف کنند، که به آن‌ها وازوپرسور می‌گویند، همهٔ این‌ها ممکن است باعث آسیب حاد کلیه شوند.
تا 25 درصد از بیماران بخش مراقبت‌های ویژه که مبتلا به آسیب حاد کلیه‌اند، ممکن است برای از بین بردن مواد زائد و مایعاتی که هنگام کار نکردن کلیه‌ها ایجاد می‌شوند، به دیالیز نیاز داشته باشند. CRRT در این بیماران بدحال نسبت به سایر انواع دیالیز برتری دارد. این روش به پزشکان اجازه می‌دهد تا مایعات، مواد مغذی، آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر داروهای موردنیاز را بدون نگرانی در مورد تجمع مواد زائد و مایعات ناشی از نارسایی کلیه‌ها به بیماران بدهند.
بیماران تا چه مدت تحت درمان دیالیز مداوم قرار می‌گیرند؟
این رایج‌ترین سؤالی است که بیماران و خانواده‌ها می‌پرسند. بزرگ‌ترین نگرانی آن‌ها دستگاه دیالیز و بهبود کارکرد کلیه است. شاید به این دلیل است که آن‌ها دربارهٔ دیالیز شنیده‌اند و بهتر از سایر درمان‌هایی که بیماران در بخش مراقبت‌های ویژه دریافت می‌کنند با آن ارتباط برقرار می‌کنند.
CRRT تا زمانی استفاده می‌شود که بیماران علائم بهبودی کلیه‌های خود را نشان دهند، یا تا زمانی که فشارخون پایدارتری داشته باشند و بتوانند دیالیز معمولی را تحمل کنند.
علائم بهبودی کلیه‌ها چیست؟
اولین علامت زمانی است که بیمار شروع به ادرار می‌کند. بیشتر بیماران تحت درمان CRRT، به دلیل نارسایی کلیه قادر به تولید ادرار نیستند. هرچند حتی اگر بیمار شروع به تولید ادرار کند، بهبود ظرفیت فیلتراسیون کلیه بیشتر طول می‌کشد. ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا کلیه بتواند املاح را فیلتر کند و از شر مواد زائد خلاص شود.
خانواده‌ها اغلب می‌پرسند، «وضعیت کراتینین چگونه است؟»، کراتینین سم و مادهٔ زائدی است که کلیه‌ها آن را دفع می‌کنند و بنابراین کراتینین بالاتر از حد طبیعی نشان می‌دهد که کلیه‌ها آسیب دیده‌اند و نمی‌توانند املاح و سموم را تصفیه کنند.
هنگامی که بیمار با CRRT درمان می‌شود، دستگاه مواد زائد و سموم را حذف می‌کند؛ بنابراین سطح کراتینین پایین‌تر و در محدودهٔ طبیعی قرار می‌گیرد. اما این نشان‌دهندهٔ کارکرد کلیه‌ها نیست. ما ابتدا به خانواده‌ها آموزش می‌دهیم که بر میزان ادرار بیمار تمرکز کنند. هنگامی که بیمار بیش از 500 میلی‌لیتر تا 1000 میلی‌لیتر ادرار در روز تولید می‌کند، می‌توانیم ادرار را آزمایش کنیم تا ببینیم آیا واقعاً سموم را فیلتر می‌کند که این نشان می‌دهد کلیه‌ها در تلاش برای بازیابی‌اند. هنگامی که کلیه‌ها قادر به فیلتر کردن مواد زائد باشند تا به سطوح خطرناکی در بدن نرسند، می‌توان دیالیز را متوقف کرد.
خانواده‌ها همچنین خواهند گفت: «آن‌ها چیزی نمی‌نوشند. به همین دلیل است که ادرار نمی‌کنند.» توضیح می‌دهیم که وقتی لوله‌های (توبول) کلیه آسیب دیده‌اند و کار نمی‌کنند، دادن مایعات بیشتر کمکی نمی‌کند و ممکن است اوضاع را بدتر کند. حتی اگر کم‌آبی علت آسیب اولیه باشد، پس از آسیب لوله‌ها، دیگر کم‌آبی مد نظر نیست. افزون‌بر این، بیماران مایعات را از داروهای داخل‌وریدی و تغذیه دریافت می‌کنند. اگر کلیه‌ها از کار افتاده باشند، مایع اضافی جایی برای رفتن ندارد و در بدن جمع می‌شود که منجر به تجمع مایعات در ریه‌ها، تورم بدن و حتی مشکلات قلبی می‌شود.
بهبودی از نارسایی حاد کلیه ممکن است سه ماه یا بیشتر طول بکشد. اگر پیش از ورود به بیمارستان کلیه‌های سالمی داشته باشید، بیش از 90 درصد شانس بهبودی دارید. اگر از قبل دچار آسیب مزمن کلیه شده‌اید، احتمال بهبودی شما کمتر است.
پس چگونه کلیه‌هایم را سالم نگه دارم؟
هیدراته بمانید. بسیاری از داروهایی که به طور معمول بی‌خطر هستند، زمانی که بدن کم‌آب می‌شود و خون‌رسانی به کلیه‌ها کاهش می‌یابد، برای کلیه‌های شما خطرناک می‌شوند. برای نمونه می‌توان بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدودکنندهٔ گیرندهٔ آنژیوتانسین (ARBs)، دو داروی رایج قلبی که برای کنترل فشارخون و مشکلات قلبی و کلیوی استفاده می‌شوند، را نام برد.
اگر کم‌آب هستید، حتی چیزی به‌سادگی ایبوپروفن می‌تواند کلیه‌های شما را از کار بیندازد. بسیاری از بیماری‌های پزشکی مانند فشارخون بالا و دیابت کنترل‌نشده نیز می‌توانند به طور دائمی به کلیه‌ها آسیب برساند. در نتیجه کنترل فشارخون بالا و دیابت بسیار مهم است.
بیماران یا خانواده‌ها چه چیز دیگری می‌پرسند؟
اعضای خانواده همیشه می‌پرسند، «آیا می‌توانم همین‌الان کلیه‌ام را برای پیوند بدهم؟» متأسفانه در حالتی که بیمار در آی‌سی‌یو است، از عمل پیوند جان سالم به در نمی‌برد. به آن‌ها می‌گوییم: «اگر بیمارتان تا سه ماه دیگر کارکرد کلیه‌اش را بازنیافت، پیوند کلیه را درنظر خواهیم گرفت. در حال حاضر، باید بهبود یابند.»
منبع:
