دیالیز روشی است برای حذف مواد زائد و مایعات اضافی از خون هنگامی که کلیه‌ها از کار می‌افتند. در دیالیز خون را به دستگاهی هدایت می‌کنند تا تصفیه شود.
در حالت عادی این کلیه‌ها هستند که خون را فیلتر می‌کنند، مواد زائد مضر و مایعات اضافی را از بین می‌برند و آن‌ها را به ادرار تبدیل می‌کنند تا از بدن خارج شوند.
چرا به دیالیز نیاز دارم؟
اگر کلیه‌های شما خوب کار نکنند (برای نمونه، به دلیل بیماری کلیوی مزمن پیشرفته یا نارسایی کلیه) ممکن است نتوانند خون را به‌درستی تمیز کنند. در نتیجه تجمع مواد زائد و مایعات در بدن شما به سطح خطرناکی می‌رسد. درمان نکردن این عارضه ممکن است علائمی ناخوشایند را ایجاد کند و در نهایت کشنده باشد.
می‌توانید با دیالیز و فیلتر مواد و مایعات ناخواسته از خون از بروز این موارد جلوگیری کنید.
تا چه مدت به دیالیز نیاز دارم؟
بستگی دارد. ممکن است در برخی موارد، نارسایی کلیه مشکلی موقتی باشد و هنگامی‌که کلیه‌ها بهبود یابند، دیالیز متوقف شود.
اما در اغلب موارد، افرادی که نارسایی کلیه دارند به پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کنند. پیوند کلیه فوراً امکان‌پذیر نیست، بنابراین تا زمانی که اهداکنندهٔ کلیهٔ مناسب در دسترس قرار نگیرد، ممکن است به دیالیز نیاز باشد.
اگر پیوند کلیه برای شما مناسب نیست (برای نمونه چون وضعیت سلامتی شما برای انجام این‌گونه اعمال جراحی به اندازهٔ کافی خوب نیست) ممکن است تا پایان عمر به دیالیز نیاز داشته باشید.
در طی دیالیز چه اتفاقاتی می‌افتد؟
دو نوع اصلی دیالیز وجود دارد: همودیالیز و دیالیز صفاقی.
همودیالیز
همودیالیز رایج‌ترین نوع دیالیز است که بیشتر مردم از آن مطلع‌اند.
در طول عمل، لوله‌ای به سوزنِ داخل بازوی شما وصل می‌شود. خون از این لوله عبور می‌کند و به دستگاهی بیرونی که آن را فیلتر می‌کند، منتقل می‌شود. سپس از طریق لوله‌ای دیگر به بازو برگردانده می‌شود.
در مراکز دیالیز، این کار معمولاً 3 روز در هفته انجام می‌شود و هر جلسه حدود 4 ساعت طول می‌کشد.
در خانه نیز می‌توان این کار را انجام داد. برخی از نمونه‌های برنامهٔ دیالیز خانگی عبارت‌اند از:
- 4 بار در هفته به مدت 4 ساعت
- 5 بار در هفته به مدت 3 ساعت
- 6 روز در هفته به مدت 8 ساعت در طول شب
دیالیز صفاقی
در دیالیز صفاقی به جای دستگاه از پوشش داخلی شکم (صفاق) به‌عنوان فیلتر استفاده می‌کنند.
صفاق نیز مانند کلیه‌ها شامل هزاران رگ خونی کوچک است که آن را به دستگاهی مفید برای فیلتر تبدیل می‌کند.
قبل از شروع درمان، برشی در نزدیکی ناف شما ایجاد می‌شود و لوله‌ای نازک به نام کاتتر (Catheter) از طریق برش وارد فضای داخل شکم (حفرهٔ صفاقی) می‌شود. این لوله برای همیشه در محل باقی می‌ماند.
مایع از طریق کاتتر به حفرهٔ صفاقی پمپ می‌شود. با عبور خون از رگ‌های خونیِ پوشانندهٔ حفرهٔ صفاقی، مواد زائد و مایع اضافی از خون خارج شده و به مایع دیالیز منتقل می‌شود.
مایع استفاده‌شده چند ساعت بعد در کیسه‌ای تخلیه شده و مایعی تازه جایگزین آن می‌شود.
تعویض مایع معمولاً حدود 30 تا 40 دقیقه طول می‌کشد و به‌طورمعمول باید حدود 4 بار در روز تکرار شود.
در صورت ترجیح شما، این کار را می‌توان با یک دستگاه و در طول شب هنگام خواب انجام داد.
کدام نوع دیالیز بهتر است؟
در بسیاری از موارد، شما قادر خواهید بود نوع و مکان انجام دیالیز را انتخاب کنید.
تأثیر این دو روش برای بیشتر افراد یکسان است، اما هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
مزایا و معایب انواع دیالیز
- همودیالیز به این معنی است که 4 روز در هفته درمانی نخواهید داشت، اما مدت زمان جلسه‌های درمانی بیشتر است و شاید لازم باشد هر بار به بیمارستان مراجعه کنید.
- در همودیالیز خانگی، معمولاً تعدا جلسه‌های درمانی نسبت به کلینیک بیشتر است، اما می‌توانید برنامه‌ای درمانی را انتخاب کنید که نیازهای پزشکی شما را برآورده می‌کند و متناسب با زندگی شما نیز است.
- دیالیز صفاقی را می‌توان به‌راحتی در خانه انجام داد و گاهی اوقات هنگام خواب انجام می‌شود، اما باید هر روز انجام شود.
اگر می‌توانید نوع دیالیز موردنظر خود را انتخاب کنید، گروه مراقبت پزشکی مزایا و معایب هر گزینه را با شما در میان می‌گذارد تا بهتر تصمیم بگیرید.
عوارض جانبی دیالیز
همودیالیز ممکن است باعث خارش پوست و گرفتگی عضلات شود. دیالیز صفاقی ممکن است شما را در معرض خطر پریتونیت (عفونت غشای نازکی که شکم شما را احاطه کرده‌است)، قرار دهد. هر دو نوع دیالیز ممکن است باعث خستگی شما شوند.
زندگی با دیالیز
بسیاری از افرادی که دیالیز انجام می‌دهند، کیفیت زندگی خوبی دارند.
وضعیت خوب به این معنی است که می‌توانید:
- کار یا تحصیل خود را ادامه دهید.
- رانندگی کنید.
- ورزش کنید.
- به استخر بروید و شنا کنید.
- از تعطیلات خود لذت ببرید.
بیشتر مردم قادراند برای سال‌ها دیالیز انجام دهند، اگرچه این درمان فقط تا حدی نارسایی در عملکرد کلیه را جبران می‌کند.
داشتن کلیه‌هایی که به‌درستی کار نمی‌کنند فشار قابل‌توجهی بر بدن وارد می‌کند. این بدان معناست که ممکن است افرادی که تحت درمان دیالیزاند درصورتی‌که پیوند کلیه انجام ندهند از دنیا بروند، به‌ویژه افراد مسن و کسانی که مشکلات سلامتی دیگری دارند.
کسی که دیالیز را در اواخر 20 سالگی شروع می‌کند، می‌تواند تا 20 سال یا بیشتر زنده بماند، اما بزرگسالان بالای 75 سال ممکن است فقط 2 تا 3 سال زنده بمانند. اما میزان زنده ماندن افراد تحتِ دیالیز طی یک دههٔ گذشته افزایش یافته‌است و انتظار می‌رود در آینده بهتر شود.
منبع:
